Hortensja ogrodowa to roślina o kulistych kwiatostanach, które stanowią niesamowitą ozdobę każdego ogrodu. Kwiatostany można podziwiać przez całe lato, aż do jesieni. Jak uprawiać hortensje i jak je pielęgnować?

Pochodzenie hortensji

Łacińska nazwa hortensji ogrodowej pochodzi od słowa hydrangeam, które oznacza pojemnik na wodę. Z tego względu roślina ta nazywana jest także wodnym krzewem. Nazwa tego kwiatu pochodzi również od Hortnesji Barret, ukochanej botanika z Francji – Philiberta Commerson, który zwrócił uwagę jako pierwszy na ten kwiat w Japonii, gdzie hortensja rośnie naturalnie. W naturze występuje również na terenie półwyspu Indochińskiego i Korei. W XVIII wieku trafiła do Europy. 

Charakterystyka hortensji ogrodowych

Istnieje wiele odmian hortensji ogrodowych, ale także różnych krzyżówek, szczególnie z hortensją kosmatą. Roslina ta jest gęsto ulistnionym krzewem, który dorasta do 1,5 metra wysokości. Hortensja ma intensywne, ciemnozielone liście, które są idealnym tłem dla kolorowych kwiatostanów. Mają one kulisty lub spłaszczony kształt, a ich średnica wynosi do 25 cm. Efektowne kwiatostany tworzą jedynie kwiaty płonne, natomiast kwiaty płodne są niepozorne i niewielkie. Hortensję można uprawiać zarówno na rabatach ogrodowych, jak i w doniczkach.

Napopularniejsze odmiany hortensji

Istnieje około 80 odmian hortensji ogrodowej, jednak uprawianych jest tylko kilka gatunków botanicznych. Główne odmiany to:

• hydrangea macrophylla var. macrophylla – z odmiany tej pochodzą najpopularniejsze rośliny, które mają kuliste kwiatostany złożone jedynie z kwiatów płonnych; kwitnie od czerwca do sierpnia i dorasta do 1,5 metra,
• hydrangea macrophylla var. normalis – kwiatostany tej odmiany składają się z centrum, które wypełnione jest kwiatami płodnymi i otoczone kolorowymi kwiatami płonnymi; kwiatostany mają kolor biały, jasnoliliowy lub jasnoniebieski; rośnie dziko w ciepłych miejscach wysp Kiusiu i Honsiu,
• hydrangea macrophylla var. megacarpa – odmiana ta dorasta do 1-1,5 metra wysokości i ma długie liście, około 15 centymetrowe; kwiatostany mają jasne kolory, niebieskofioletowe lub jasnoczerwone,
• hydrangea macrophylla var. acuminata – pochodzi z wilgotnych dolin i lasów i dorasta do 1-1,5 metra wysokości; ma długie ogonki zakończone białoliliowymi kwiatami, które rozwijają się od czerwca do sierpnia;
• hydrangea macrophylla var. thunbergii – rośnie jedynie do 0,7-1 metra wysokości i ma zazwyczaj liście zabarwione na czerwono o długości 5-10 cm; po ususzeniu liście mają słodki smak i często używa się je jako słodzik lub herbatę;
• hydrangea macrophylla var. amagiana – ma lancetowate liście o długości 5-10 cm; posiada małe kwiatostany o białym kolorze; rośnie dziko w górach na Honsiu,
• hydrangea macrophylla var. oamacha – posiada grube i duże pędy oraz liście, a kwiatostany mają kolor niebieskoliliowy; stosuje się ją jako zioło lecznicze.

Kiedy i jak sadzić hortensję?

Dla hortensji najlepsze jest delikatne i rozproszone światło. Najlepiej wybrać takie miejsce, w którym nie spali jej południowe słońce. Warto jednak pamiętać o tym, żeby roślina miała optymalny dostęp do promieni słonecznych. Inaczej nie będzie w stanie prawidłowo przeprowadzać procesu fotosyntezy i może żółknąć. Najlepiej sadzić hortensję przy drzewie, płocie lub altance. Dzięki temu będzie miała subtelne światło i jednocześnie osłonę przed gwałtownymi wiatrami. Hortensje bardzo chętnie rosną pod rozłożystymi koronami drzew, które chronią rośliny przed mocnymi strugami deszczu. Delikatne kwiatostany nie ulegają wtedy uszkodzeniom. 

Przed posadzeniem rośliny należy upewnić się, że odczyn gleby jest dla niej właściwy. Wykonuje się to za pomocą papierka lakmusowego. Ziemia powinna mieć pH między 4 a 7. Warto wiedzieć, że wartość pH ma także wpływ na zabarwienie kwiatostanu. Przy pH 4-5 roślina będzie miała kwiaty o zabarwieniu różowym i czerwonawym, a przy pH od 5 do 7 – niebieskie i fioletowe.

Hortensje mogą być uprawiane w doniczkach z żyzną ziemią, które należy ustawić w półcienistych miejscach. Zimować jednak powinny w pomieszczeniach. Przeprowadzkę rośliny trzeba wykonywać bardzo ostrożnie. Zanim wyniesie się po zimie doniczki na zewnątrz, należy poczekać aż temperatura się ustabilizuje. Przez nagły, nocny chłód hortensje mogłyby doznać szoku. Należy także stopniowo przyzwyczajać je do mocnego światła. Również w przypadku przenoszenia roślin do pomieszczenia na sezon zimowy, należy je zostawiać na dworze na dzień, dopóki słońce jeszcze intensywnie świeci. 

Hortensje należy sadzić w odpowiednim terminie. Najlepszym okresem jest pora wiosenna, w której nie grożą im przymrozki. Przed posadzeniem warto także sprawdzić długoterminową prognozę pogody. 

Pielęgnacja hortensji ogrodowej

Roślina ta ma duże wymagania i nie jest polecana dla początkujących ogrodników. Jeśli chodzi o glebę, potrzebuje przepuszczalnego, wilgotnego i próchniczego podłoża. Nie zaleca się sadzić jej na glebach ciężkich, zalewowych i gliniastych, inaczej nazywanych glebami zimnymi. 

Ponieważ hortensje mają nadmorskie pochodzenie, rośliny te najlepiej czują się w klimacie wilgotnym, morskim i łagodnym. Nie poleca się sadzić hortensji we wschodniej oraz północno-wschodniej części Polski. Krzewy nie charakteryzują się wysoką mrozoodpornością i bardzo często przemarzają, zimując w ogrodzie. 

Oprócz zapewnienia optymalnych warunków środowiskowych, jednym z podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych jest nawożenie hortensji. Warto postawić na wieloskładnikowe nawozy mineralne (z przewagą azotu i małą ilością fosforu), które przeznaczone są specjalnie dla hortensji. Takie nawozy są optymalnie zbilansowane i dostosowane do ich potrzeb. Używa się ich 2-3 razy w trakcie całego sezonu, najpóźniej pod koniec sierpnia. W przypadku późniejszego nawożenia, pędy rośliny nie zdążą zdrewnieć przed zimą i będą bardziej narażone na przemarznięcie.

Alternatywą dla nawozów mineralnych, są nawozy płynne, którymi podlewa się hortensje raz na 7-10 dni. Z końcem lipca trzeba zastosować nawóz fosforowo-potasowy, który wspomaga zawiązywanie się pąków kwiatowych i drewnieniu łodyg.

Podlewanie 

Hortensje charakteryzują się bujnym ulistnieniem oraz obfitym kwitnieniem, dlatego też mocno odczuwają brak wody, zwłaszcza w okresie kwitnienia. Podczas suchego lata, kiedy rosną na glebie piaszczystej, należy je intensywnie podlewać. Niedobór wody – nawet niewielki – powoduje usychanie kwiatostanów i liści. Gleba powinna być cały czas wilgotna. 

Przycinanie 

Odpowiednie przycinanie powoduje silny wzrost hortensji, a także bujne kwitnienie. Nie przycina się pędów – po kwitnieniu likwiduje się przekwitłe kwiatostany. Z krzewu usuwa sie także cienkie, słabe i złamane pędy.

Wykonując wiosenne cięcie, należy sprawdzić czy zimą nie przemarzły końcówki pędów. Powinny być one przycięte aż do zdrowych tkanek. Całą roślinę można także nieco prześwietlić i odmłodzić, jeżeli za bardzo się zagęściła i przyciąć najstarsze pędy tuż przy ziemi. 

W przypadku gdy roślina stała się zbyt duża, można wykonać radykalne cięcie. Jednak po takim zabiegu w kolejnym sezonie nie będzie kwitła. Cięcie pielęgnacyjne wraz z usunięciem przekwitłych kwiatostanów najlepiej wykonywać dopiero wiosną. Hortensja osadza pąki kwiatowe w okresie jesiennym w poprzednim roku, bezpośrednio pod kwiatami starymi. Nowe pączki przez długi czas są mało zauważalne. Przy odcinaniu kwiatostanów zaraz po zwiędnięciu, można przypadkowo usunąć także zaczątki przyszłorocznych kwiatów. Także cięcie wykonywane w sezonie zimowym wymaga botanicznej wiedzy oraz dobrego wzroku, aby nie usunąć starych i nowych kwiatów jednocześnie. 

Przekwitłych kwiatów nie należy ścinać przy pomocy noża czy nożyc. Hortensja szybciej wytworzy nowe pąki, jeśli kwiaty zwiędłe są ręcznie obłamywane. W tym celu należy chwycić palcami kwiatostan nad nasadą i ostrożnie złamać na bok.

Zabezpieczenie przed zimą

Hortensje ogrodowe dobrze znoszą niskie temperatury do około -10 stopni Celsjusza. Niższe powodują uszkodzenie pąków kwiatowych oraz brak kwiatów w lecie. 

Po opadnięciu liści, przed zimą hortensję należy owinąć agrowłókniną albo słomianym chochołem. Podstawę rośliny podsypuję się drobną korą, torfem lub obłożyć gałązkami świerka. W żadnym wypadku nie należy okrywać krzewów bezpośrednio warstwą izolacyjną. W pierwszej kolejności trzeba wokół rośliny ustawić sztywną konstrukcję, na którą nakłada się izolację i włókninę. W innym wypadku pączki kwiatowe mogą ulec uszkodzeniu, a pędy zniekształceniu pod wpływem ocieplenia. 

Pamiętając o wiosennych przymrozkach, nie należy odsłaniać rośliny zbyt wcześnie. Jednak kiedy zniknie zagrożenie przymrozkami, okrycie trzeba zdjąć. Przegrzanie oraz brak cyrkulacji powietrza sprzyja powstawaniu chorób. 

W ramach pielęgnacji tej rośliny, warto zapewnić jej także pomocne sąsiedztwo. Do takich roślin należy ostróżka i tojad. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że są one trujące. Także inne wysokie byliny pozytywnie wpływają na długość oraz obfitość kwitnienia hortensji. 

Choroby hortensji ogrodowej

Hortensja zalicza się do mocnych i odpornych roślin, jednak jak w przypadku każdej rośliny i tej nie omijają choroby. Schorzenia mogą być wywołane przez wirusy i grzyby lub mieć podłoże nieinfekcyjne. Do tego rodzaju chorób zalicza się:

• chlorozę liści,
• poparzenia liści,
• zmiany chorobowe liści oraz pędów na skutek niedoboru mikroelementów i makroelementów.

Choroby grzybowe to:

• mączniak prawdziwy,
• mączniak rzekomy,
• szara pleśń.

Zdarza się, że niepokój wywołuje brak kwitnienia rośliny. Często nie jest to wywołane chorobą. Zdarza się, że jest to skutek nieodpowiedniego stanowiska i narażenie rośliny na mroźne wiatry lub nieodpowiednie wykonywanie cięcia pielęgnacyjnego. Hortensja wytwarza kwiaty na zeszłorocznych pędach, więc przemarznięcie ich, uszkodzenie pąków lub ich przypadkowe ścięcie, skutkuje brakiem kwitnienia.

Hortensja to wspaniała ozdoba każdego ogrodu. Mimo wysokich wymagań pielęgnacyjnych, bardzo często się ją uprawia, gdyż zachwyca rozłożystymi kwiatostanami. Warto zatem poświęcić więcej czasu i zaangażowania, aby cieszyć się jej widokiem w ogrodzie.